Przejdź do głównej treści Przejdź do wyszukiwarki
Gmina Rybno, powiat sochaczewski, woj. mazowieckie

Historia

Zarys historyczny

   Miejscowość pod Sochaczewem wzięła swą nazwę zapewne od obszaru, którego rzeki i strumienie obfitowały w ryby. Nie wiadomo kiedy dokładnie powstała. Po raz pierwszy Rybno poświadczone jest 

http://rybno.e-sochaczew.pl/foto_kontent/rybno.jpg w 1368 roku w dokumencie wystawionym przez księcia mazowieckiego Ziemowita III w Sochaczewie, mówiącym o konieczności płacenia   dziesięciny. Nazwa Rybno ma cechy topograficzno - kulturowe i w tym brzmieniu występuje na terytorium Polski w około 20 przypadkach.
 Rybno było gniazdem rodowym starej mazowieckiej rodziny, tytułującej się herbem Radwan i Sulima, która następnie przybrała   nazwisko Rybińskich. 

 Około połowy XV wieku wyłoniła się postać jednego z pierwszych przedstawicieli tej rodziny, niejakiego Gotarda Rybenio gente   Radvanio (właściciel Rybna i Babska) kasztelana sochaczewskiego. Wszedł on na trwale - choć mało chlubnie - do historii. Jan Długosz   posądza go nawet o otrucie książąt mazowieckich, braci Ziemowita VI i Władysława II, zmarłych na początku 1462 roku. Miała to być   zemsta porywczego Gotarda za to, że książęta pozbawili go kasztelani i zamierzali odebrać mu wieś Rybno.
O innym Rybińskim - Janie, kanoniku gnieźnieńskim pierwszą wzmiankę znajdujemy już w 1512 roku. W rejestrach poborowych z 1519 roku jest także mowa o jego rodzinie. Z Rybna pochodził Paweł Klemens Rybiński, który w 1404 roku został pierwszym proboszczem parafii Świętego Ducha w Łowiczu. Jednym z Rybińskich był także proboszcz w Rybnie. Został on zabity w 1529 roku przez swego brata, dziedzica Mikołaja Rybińskiego. Z wybitnych członków tej rodziny wymienić warto Jana, poległego pod Chocimiem w 1612 roku i Macieja, naczelnego wodza w powstaniu listopadowym. Inna gałąź Rybińskich miała podobno założyć w XV wieku inną wieś, także Rybno w dorzeczu Narwi. Rybińscy gospodarowali pod Sochaczewem co najmniej do schyłku XVII wieku.

W 1672 roku Rybno nabyli Zabłoccy  herbu Łada, a w 1789 roku cześnik gostyniński Stanisław http://rybno.e-sochaczew.pl/foto_kontent/palac-zablockiego-w-rybnie.jpgZabłocki osadził w swych dobrach kolonistów  niemieckich. Pod koniec XVIII wieku pojawiają się nowi właściciele Rybna. Jako dziedzic wymieniony jest Antoni Łączyński, podstoli  sochaczewski, a od 1778 roku chorąży gostyniński. Dobra przeszły kolejno na nieznaną bliżej Łączyńską. Prawdopodobnie była to córka lub  wnuczka Antoniego, a może Józefa, o której wiadomo, że poślubiła Stanisława Zabłockiego, a w 1792 roku podawała do chrztu w  sochaczewskim kościele parafialnym Felicjana Skarżyskiego z Żukowa. Jeden z synów Antoniego, Maciej Łączyński herbu Nałęcz, starosta  gostyniński, został dziedzicem Kiernozi. Łączyńscy prawdopodobnie zbudowali w Rybnie w latach 1804- 1806 pierwszy murowany kościół w  stylu klasycystycznym. Tradycja głosi, że Napoleon Bonaparte idąc na Moskwę modlił się w tym kościele. Warto też wspomnieć, że Maciej  Łączyński był ojcem Marii ( właściwe imię Marianna) - przyszłej pani Walewskiej - kochanki Napoleona oraz Antoniny zamężnej 3 - krotnie, a  związanej przez małżeństwo z majątkiem Czerwonka ( dziś na terenie Sochaczewa). Jest wielce prawdopodobne, że panny Łączyńskie odwiedzały krewnych mieszkających w Rybnie. Sama Maria Walewska zmarła daleko od rodzinnej wsi. Żywot zakończyła w Paryżu 11 grudnia 1817 roku w wieku 31 lat. W 1818 roku jej zwłoki zastały sprowadzone z Francji do Polski i spoczęły w kaplicy kościelnej w Kiernozi.
 

http://rybno.e-sochaczew.pl/foto_kontent/zablocki.jpg Wiadomo, że po matce z Łączyńskich Zabłockiej Rybno odziedziczył syn Cyprian Franciszek Łada Zabłocki, który zaczął gospodarować majątkiem od dnia   swego ślubu, który zawarł tuż przed rokiem 1830 w Brukseli z Belgijką Matyldą de Proft. Grobowiec Cypriana i Matyldy Łada Zabłockich zachował się w dobrym   stanie na Rybińskim cmentarzu. Kiedy państwo zjechali z Belgii do Rybna, kończono akurat budowę dworu. Schody nie były jeszcze gotowe i młodzi   małżonkowie musieli po drabinie wejść do domu. Te informacje wskazują pośrednio na datę wzniesienia dworu, który wskutek działań II wojny światowej   obrócony został w ruinę. Oboje małżonkowie przyczynili się do powstania wsi Cypriany i Matyldowa, gdzie zamieszkali także niemieccy koloniści.
 Nie ma żadnej informacji o istnieniu dworów na terenie Rybna wcześniej. Wolno jednak domyślać się, że istniały tu typowe dla Mazowsza drewniane szlacheckie dworki, niekiedy nawet nie różniące się wiele od krytych strzechą chłopskich chałup, łatwo ulegających zniszczeniom. Napotykane w parku Rybińskim ułamki ceramiczne- w tym także wczesne fajanse i porcelana- wydają się wskazywać na prawdopodobieństwo sukcesji dworskiej zabudowy w tym właśnie miejscu.
http://rybno.e-sochaczew.pl/foto_kontent/mydlo-zablockiego.jpg Lokalna tradycja każe w pod sochaczewskim Rybnie upatrywać owego http://rybno.e-sochaczew.pl/foto_kontent/kadz.jpgZabłockiego, który zrobił kiepski interes na mydle. Otóż, aby nie   płacić cła przywiązał mydło do spodu tratwy i płynął rzeką Bzurą i Wisłą do Gdańska. Oczywiście mydło, w kontakcie z wodą rozpuściło się   całkowicie i stąd to znane powiedzenie: „Wyszedł jak Zabłocki na mydle”. Nie wiadomo dzisiaj czy rzeczywiście funkcjonowała w tych   okolicach fabryka mydła, jednak na miejscowym cmentarzu, przy studni,  jest wielka kadź ze stopu żelaza którą kojarzy się z produkcją   mydła przez pechowego Zabłockiego. 

 Zabłoccy, chociaż nie bez większych kłopotów, przyczynili się wielce do rozwoju Rybna. Na ich czasy przypada wzniesienie murowanego dworu i zabudowań gospodarczych. We wsi czynna była szkoła początkowa, wcześniej istniała parafialna i sąd gminy. Około 1840 roku, w sąsiedztwie dworu, pobudowana została zachowana do dziś plebania.
Dwór remontowano gruntownie z okazji ślubu Karola, syna Cypriana i Matyldy, z Marią z Karczewskich, córką Tertuliana i Franciszki Bnińskiej. W związku z tymi zaślubinami nasadzono trzy rzędy kasztanowców, które wytyczały - czytelną do dziś - aleję dojazdowa, wiodącą od dworu do kościoła. 
Kolejny dziedzic założył browar wzniósł nowoczesny wówczas, budynek wytwórni wódek. Męska linia Zabłockich z Rybna wygasła wraz ze śmiercią Karola i jego syna Stanisława, który zmarł w Monte Carlo 27 stycznia 1881 roku, tracąc fortunę i mając zaledwie 18 lat. 
Karol Zabłocki pozostawił Rybno córce Izabeli i zięciowi Józefowi Koczorowskiemu. W ten sposób dobra stały się ostatecznie dziedzictwem Koczorowskich. Po Józefie majątek objął syn Karol, ożeniony z Emilią z Kurnatowskich. Doczekali się oni licznego potomstwa. Jak wszystkie na ogół ziemiańskie siedziby tak i dwór w Rybnie, pozostawał mimo licznych dramatów dziejowych skarbnicą pamiątek i dzieł sztuki. Przechowywany tu był między innymi bogaty księgozbiór gromadzony już od czasów Cypriana Zabłockiego i jego szwagra Baltazara Dannenberg. Jednak zasoby biblioteki, zajmujące osobny pokój parteru uległy dewastacji tuż po 1945 roku. Gościł tu między innymi wybitny archeolog, Konrad Jażdżewski, który w roku 1935 prowadził prace wykopaliskowe grobowca neolitycznego i przypadkowo odkrył wczesnośredniowieczny pochówek całopalny. Sam dwór skutecznie opierał się wielu nieszczęściom dziejowym. Jego solidne podziemia pozwoliły w roku 1939 na przetrwanie dziedziców i części ludności folwarcznej. Kwaterowały tu sztaby: polskie, niemieckie, potem rosyjskie. Rybno leżało opodal zachodniej granicy Generalnej Guberni. W Rybińskim dworze znaleźli azyl wypędzeni przez Niemców z Wielkopolski krewni rodziny Koczorowskich. Po powstaniu warszawskim kilkadziesiąt osób znalazło tymczasowe schronienie w Rybnie. Kresem dla dworu było wejście na teren wojsk radzieckich. Ostatnia dziedziczka opuszczając dwór miała zabrać ze sobą tylko kufer i obraz zmarłego w Monte Carlo krewnego. Potem dwór popadł w ruinę. 

http://rybno.e-sochaczew.pl/foto_kontent/dsc0122.jpg Dopiero kiedy obiekt przejęło Państwowe Muzeum Archeologiczne przywrócono mu właściwy stan. Wedle prawdopodobnych   przekazów kościół parafialny w Rybnie istniał już w 1363 roku. Wszystko wskazuje, że fundatorami byli właśnie Rybińscy. Można przyjąć, że   osada powinna istnieć już około 1344 roku. Kolejne wzmianki o istnieniu parafii pochodzą z lat 1418 - 1420. Rozwijała się ona dość szybko,   oddziałując pozytywnie na inne ośrodki religijne. Niestety częste pożary niszczyły osadę. Taki los spotkał także pierwotny drewniany kościół.
 Nie ma dokumentów stwierdzających kto erygował parafie. Przypuszcza się jednak, że jednym z kolejnych fundatorów kościoła była szlachecka   rodzina Szwarockich ze Szwarocina. Następny kościół zbudowany w 1534 roku, także uległ zniszczeniu w wyniku pożaru. Ponowny akt erekcji   parafii - w miejsce zaginionego - wystawił 4 lipca w 1534 roku, na prośbę proboszcza Mikołaja Miłkowskiego biskup poznański Jan Latalski (   1525 - 1536). Kościół nosił wezwanie Matki Bożej, Św. Bartłomieja, Św. Katarzyny i Dziesięciu Tysięcy Żołnierzy Męczenników.
W II połowie XVI wieku do rozwijającej się parafii prócz Złotej, włączone zostały wsie: Jasieniec, Szwarocin, Ćmiszew i Ruszki. W 1603 roku drewniany kościół miał cztery ołtarze, z których jeden św. Jana Jałmużnika ufundowany był przed 1538 rokiem przez Szwarockich. Uposażeniem kościoła były trzy łany roli i dziesięciny ze wsi Rybno, Złota, Kozłów Szlachecki, Jasieniec, Ruszki i Ćmiszew. W związku z najazdem szwedzkim i wojsk księcia siedmiogrodzkiego Jerzego Rakoczego (1655 - 1657) świątynia uległa zniszczeniu. Nową wystawił dopiero w 1688 roku Ludwik Jasiński.
   Kolejne wzmianki o kościele pochodzą z lat 1818 i 1820 w związku z procesem plebana Michała z biskupem poznańskim o dziesięcinę ze wsi Złota. Najdłużej obowiązki proboszcza w Rybnie pełnił ks. Grzegorz Grudziński, który piastował tę funkcję w latach 1883 - 1928, a więc blisko 45 lat. Zmarł w wieku 91 lat i został pochowany na miejscowym cmentarzu.
Klasycystyczny, murowany kościół posiada jedną nawę. Za prezbiterium znajduje się zakrystia z przybudówkami z 1909 roku, zbudowana dzięki fundacji dziedzica Jasieńca, Józefa Modlińskiego. W świątyni są trzy drewniane ołtarze, pochodzące z I połowy XIX wieku, fundowane przez miejscowych dziedziców, a gruntownie przekształcone w 1909 roku. Zawierają przemalowane obrazy: w lewym ołtarzu - Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej oraz św. Józefa z początku XIX wieku w prawym ołtarzu - św. Tekla również z tego okresu, zaś w lewym bocznym ołtarzu, nad tabernakulum obraz św. http://rybno.e-sochaczew.pl/foto_kontent/oltarz.jpgJoachima i św. Anny, prawdopodobnie z połowy XVIII wieku. Na uwagę zasługuje rzeźbiona w drzewie i  polichromowana figura św. Onufrego z XVII wieku; wielki drewniany ołtarz z obrazem św. Bartłomieja i św. Józefa, malowany przez Franciszka Ejsmonda w 1909 roku  oraz chrzcielnica z baldachimem i obrazem św. Jana Chrzciciela z I połowy XIX wieku. Szczególnie wyróżnia się ambona z początku XVIII wieku pochodząca z  kościoła  św. Benona z Warszawy. Nowy ołtarz soborowy, konfesjonały i ławki, a także na nowo umeblowana zakrystia harmonizują ze stylem kościoła.
Przed frontem świątyni stoi piętrowa XIX-wieczna dzwonnica w stylu klasycystycznym, w której kiedyś były zawieszone dwa duże dzwony, wykonane kosztem 2500  rubli za sprawą włościanina Wojciecha Wojciechowskiego. Sprowadzono je w 1899 roku, a konsekwencji dokonał biskup Wincenty Teofil Chościak - Popiel. Oba dzwony zabrali Niemcy 15 lutego 1951 roku.
Na przestrzeni ostatniego wieku kościół odnawiano kilkakrotnie (1877, 1881, 1909, 1953). Obecnie jest wyremontowany, posiada nową polichromię i nowe fundamenty izolujące wilgoć.

http://rybno.e-sochaczew.pl/foto_kontent/zlota-l.jpg

Na terenie parafii znajdowało się pięć dworów szlacheckich w: Złotej, Jasieńcu, Ćmiszewie, Szwarocinie i Rybnie. Po II wojnie światowej dwory zostały rozparcelowane, a ludność dworska wyemigrowała do miast, głownie pobliskiego Sochaczewa. 

W Rybnie znajduje się kopiec usypany ku czci żołnierzy z parafii poległych w czasie I wojny światowej na froncie wschodnim.

 


Na miejscowym cmentarzu spoczywa także 1586 żołnierzy z armii „Poznań” i „Pomorze” poległych w II wojnie światowej, w walkach nad Bzurą (16 - 20 września 1939 roku). Spoczywają tu także żołnierze 55 Pułku Piechoty Leszna Wielkopolskiego zamordowani przez Wermacht. Cmentarz parafialny wedle wszelkiego prawdopodobieństwa założony został w 1829 roku.


http://rybno.e-sochaczew.pl/foto_kontent/6798_pomnik.jpg

 

http://rybno.e-sochaczew.pl/foto_kontent/tablica.jpg

 

Urząd Gminy Rybno
Długa 20, 96-514 Rybno
powiat sochaczewski
woj. mazowieckie
tel. 46 861-14-38
pełne dane kontaktowe »

Kalendarium

Lista wydarzeń w miesiącu Marzec 2024 Brak wydarzeń w tym miesiącu.

Imieniny

Lokalizacja